آخرین تحولات نقدینگی، پایه پولی و مدیریت بازار ارز از زبان رئیس کل بانک مرکزی

به گزارش راهبرد معاصر؛رئیس کل بانک مرکزی در برنامه صف اول به بررسی آخرین تحولات نقدینگی، پایه پولی و مدیریت بازار ارز پرداخت.

مجری: معمولاً وقتی آدم رئیس بانک مرکزی را می‌بیند اولین پرسشی که به ذهنش می‌رسد این است که وضعیت تورم چطور است و تورمی که با توجه به حجم افسانه‌ای نقدینگی که در کشور است گاهی اوقات بالا و پایین می‌شود و این موضوعی است که مردم می‌خواهند به صورت کارشناسانه از زبان شما ببینند الآن وضعیت و روند چطور است؟
صالح آبادی: ما چند مفهوم داریم؛ یک مفهوم پایه پولی داریم، یک مفهوم نقدینگی داریم، یک مفهوم تورم داریم. در بحث پایه پولی، البته تورم ریشه‌های متعددی دارد؛ یک ریشه تورم؛ ریشه عوامل عرضه است، فشار ناشی از هزینه‌ها است که تورم را بالا می‌برد مثل قیمت‌های جهانی که اتفاق می‌افتد باعث می‌شود که تورم بالا برود یا هزینه‌های دیگری که در جانب هزینه؛ افزایش هزینه‌ها را ما داریم. یک عامل دیگری که بر تورم مؤثر است؛ عامل جانب تقاضا است که عمده اش بر می‌گردد به نقدینگی و پایه پولی که می‌گوییم این‌ها در این بخش خود را نشان می‌دهد بنابراین عامل نقدینگی؛ یک عامل دومی است که روی تورم اثر می‌گذارد و عامل سوم اثرگذار بر تورم؛ انتظارات است. این سه عامل، عوامل مؤثر بر تورم است. پایه پولی یکی از این محورهاست، ما پایه پولی را باید بتوانیم کنترل کنیم. پایه پولی یعنی چه؟ پایه پولی؛ پولی است که بانک مرکزی به جامعه تزریق می‌کند، این می‌شود پایه پولی. هر پولی که بانک مرکزی به جامعه تزریق می‌کند می‌شود پایه پولی. پولی که بانک مرکزی تزریق می‌کند یک بخش اش بر می‌گردد به خرید ارز‌های دولت، موقعی که بانک مرکزی ارز دولت را خریداری می‌کند و این ارز را در جامعه می‌فروشد. همان که می‌خرد ریال می‌دهد به دولت این ریال به جامعه تزریق می‌شود.

مجری: یعنی مثلاً دلار‌ها یا پول‌ها یا ارز‌های ناشی از صادرات.
صالح آبادی: ناشی از فروش نفت و فراورده و میعانات و گاز اینهاست، چون دولت درآمد ارزی دارد. این ارز‌ها را بانک مرکزی از دولت می‌خرد، ریالش را می‌دهد به دولت، این‌ها را باید بلافاصله در بازار بفروشد و ریالش را از جامعه جمع کنیم. موضوع دوم؛ بدهی دولت به بانک مرکزی است. موضوع سوم؛ بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی است، یعنی پولی که بانک مرکزی به دولت می‌دهد، پولی که بانک مرکزی به بانک‌ها می‌دهد و اوراق دولتی‌ای که بانک مرکزی خریداری می‌کند از بانک‌ها این‌ها باعث بسط پولی می‌شوند، پایه پولی را افزایش می‌دهند. ما ابتدای امسال کاری که انجام دادیم این بود که آمدیم برای سال 1401 یک برنامه پولی نوشتیم. گفتیم ما تا پایان سال پایه پولی و نقدینگی مان چطور باید رشد کند؟ تا پایان سال به چه هدفی از نقدینگی باید دست پیدا کنیم. البته نقدینگی هم پولی است که بانک‌ها خلق می‌کنند و هم پولی است که بانک مرکزی به جامعه تزریق می‌کند.

مجری: خلق می‌کنند خیلی برای این که افکار عمومی هم در جریان قرار بگیرند به صورت مشخص یعنی چه؟ این وامی که می‌دهند یا چگونه خلق می‌کنند پول را؟
صالح آبادی: پولی که بانک مرکزی می‌دهد به جامعه می‌رود با یک ضریبی تکثیر می‌شود در جامعه این پول، با ضریب حدود هشت، پایه پولی تبدیل به نقدینگی می‌شود، بنابراین هر ریالی که بانک مرکزی به جامعه تزریق می‌کند، چرخشی که در بانک‌ها می‌کند، هفت واحد دیگر به آن اضافه می‌شود، می‌شود نقدینگی که به آن می‌گویند ضریب فزاینده؛ آن ضریبی که به آن می‌خورد می‌شود ضریب فزاینده؛ بنابراین ما ابتدای سال آمدیم طراحی کردیم، تعریف کردیم در بانک مرکزی از سال گذشته کمیته پایه پولی و کمیته نقدینگی تشکیل دادیم، ماه به ماه این اعداد و ارقام را رسیدگی، بررسی و پایش می‌کند و اگر انحرافی داریم دلیل انحرافش را اعلام می‌کند و این که چه باید کنیم که در ماه یا ماه‌های بعد آن انحراف را جبران کنیم. ما یکی از کار‌هایی که امسال انجام دادیم این بود که آمدیم گفتیم یکی از دلایلی که نقدینگی رشد می‌کند این است که بانک مرکزی در همان ابتدای سال به موجب قانون بودجه تنخواه می‌دهد به دولت، ما این تنخواه را حذف کردیم. با حذف این تنخواه که قانون به ما تکلیف می‌کرد که این تنخواه را بدهیم البته اگر ندهیم بهتر، قانون می‌گوید می‌تواند بانک مرکزی بدهد. حدود 60 همت باید به جامعه تزریق می‌شد که خوشبختانه با هماهنگی‌ای که با دولت انجام دادیم این تزریق نکردیم به جامعه.

مجری: دولت از کجا تأمین کرد؟
صالح آبادی: از منابع خودش که نزد بانک مرکزی بود، یعنی منابعی که دولت داشت نزد بانک مرکزی، سپرده‌هایی که دولت نزد بانک مرکزی داشت توانست از سپرده‌های خود استفاده کند و ما پول جدیدی به دولت ندادیم، این باعث شد رشد نقدینگی ما در فروردین ماه منفی شد، یک مقدار کوچک که رشد نقدینگی ما منفی شد.

مجری: در صورتی که در سال‌های عادی باید افزایش پیدا کند.
صالح آبادی: بنابراین برنامه پولی ماهانه‌ای را تدوین کردیم و طوری برنامه ریزی کردیم که امسال ان شاء الله تا پایان سال رشد نقدینگی ما به کمتر از 30 درصد برسد. در حال حاضر پایه پولی در پایان آبان ماه نسبت به پایان اسفند ماه 20 و نیم درصد بوده رشد نقدینگی هم 20 و دو دهم درصد بوده در پایان آبان نسبت به پایان اسفند؛ 20 و دو دهم درصد. انتظارمان بر این است که ان شاء الله در کمتر از 30 درصد نقدینگی ما بتوانیم امسال را به اتمام برسانیم، روند رشد نقدینگی به طور کلی روند کاهنده‌ای است. آمار‌هایی را ارائه کرده ام دوستان می‌توانند بیاورند روی صفحه توضیح دهم از روی نمودار؟ روند رشد نقدینگی در ابتدای دولت سیزدهم 42 و هشت دهم درصد بود، روند رشد 12 ماهه نقدینگی 42 و هشت دهم درصد بوده، این با یک روند کاهشی 12 ماهه اش در پایان آبان ماه به 34 و سه دهم درصد رسیده یعنی حدود 9 درصد این کاهش پیدا کرده، 12 ماهه امسال هم عرض کردم که انتظارمان این است که زیر 30 درصد روند رشد نقدینگی را داشته باشیم.

مجری: ظاهراً رئیس جمهور گفتند که باید حدود زیر 25 درصد باشد؟
صالح آبادی: ما برای سال آینده برنامه مان زیر 25 درصد است، امسال زیر 30 درصد است، سال آینده ان شاء الله زیر 25 درصد را برنامه ریزی کردیم. آن ارز‌های دولت که عرض کردم ما آبان ماه 1401 به آبان ماه 1400 رشد خالص دارایی خارجی بانک مرکزی که ناشی از خرید ارز‌های دولت بود 17 و 9 دهم درصد بوده در حالی که پایان آبان ماه 1401 به پایان اسفند ماه سه و هشت دهم درصد ما توانستیم امسال این روند را خوب کنترل کنیم یعنی هر ارزی که دولت در اختیار ما قرار داده، سریع این ارز را در بازار عرضه کردیم و ریالش را از جامعه جمع کردیم. مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها در زمان‌های مختلف تغییر می‌کند، بعضی وقت‌ها این افزایش پیدا می‌کند، این افزایش اش ناشی از چند عامل است؛ یک عامل افزایش مطالبات بانک مرکزی از بانک ها؛ فروش ارز است. ما موقعی که ارز را به جامعه می‌فروشیم ریال را جمع می‌کنیم، نقدینگی در بانک‌ها کمتر می‌شود، باعث اضافه برداشت بانک می‌شود. ما سپرده قانونی بانک‌ها را در اجرای کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها اگر بانکی تخطی داشت از آن رشد مقداری ترازنامه سپرده قانونی اش را از 10 تا 11 درصد به 15 درصد افزایش دادیم؛ این هم بخشی از منابع نقدی بانک‌ها را جمع می‌کند.

مجری: الآن یکی از بحث‌ها همین است، چه تعداد از بانک‌ها الآن تخطی می‌کنند؟
صالح آبادی: عرض می‌کنم، موضوع بعدی بحث خزانه داری دولت است. بانک مرکزی خزانه دار دولت است. دولت موقعی که مالیات ها، عوارض و امثال این‌ها را جمع می‌کند از بانک‌ها می‌آورد نزد بانک مرکزی، موقعی که این پول‌ها جمع می‌شود می‌آید نزد بانک مرکزی، بانک با کمبود نقدینگی مواجه می‌شود بنابراین بعضی از بانک‌های ما ممکن است ساختاری اشکالاتی داشته باشد که کمبود نقدینگی داریم، ولی بعضی بانک‌های ما خیلی وضعشان خوب است، ولی ناشی از این سیاست که پول جمع می‌شود می‌آید نزد بانک مرکزی ممکن است در یک مقاطع کوتاهی با کمبود نقدینگی مواجه شود و باعث اضافه برداشت از بانک مرکزی شود، این هم ما برنامه ریزی کردیم به گونه‌ای که طوری برنامه ریزی کنیم که اگر نقدینگی دولت جمع می‌کند می‌آورد نزد بانک مرکزی به خاطر ناترازی بانک نیست بلکه به خاطر سیاست دولت در جمع آوری نقدینگی است به سمت بانک مرکزی می‌آید با ابزار دیگری همان نقدینگی به بانک برگردد که تعادل منابع و مصارف بانک حفظ شود. این هم یک نکته است که ما مد نظر داریم. یک موضوع دیگری که در کنترل پایه پولی و نقدینگی مهم است کنترل ترازنامه بانک هاست. ترازنامه بانک ها، عرض کردم بخشی از پولی که خلق می‌شود؛ پولی است که بانک مرکزی می‌دهد، بخشی هم پولی است که بانک‌ها خلق می‌کنند خلق پول بانکی. ما برای این که این را تحت نظارت و کنترل و انضباط قرار دهیم قبلاً یک عدد‌های مشخصی بود بانک‌ها می‌توانستند در آن درصد رشد کنند، ضمانت اجرای قوی‌ای هم نداشت. ما ضمانت اجرایی که گذاشتیم این بود که اگر بانکی از آن ضوابط ما تخطی کند سپرده قانونی آن بانک را به 15 درصد افزایش می‌دهیم و واقعاً هم افزایش دادیم و برداشت کردیم از حساب بانک ها، در عمل اجرا کردیم این سیاست را.

مجری: بیشتر بانک‌های دولتی تخطی می‌کنند یا بانک‌های خصوصی؟
صالح آبادی: مختلف است در زمان‌های مختلف، متفاوتند، ولی خوشبختانه این را می‌توانم بگویم بانک‌ها این را جدی گرفتند، چون بانک مرکزی جدی است در اجرای این سیاست؛ ما هدفمان؛ کنترل نقدینگی است. کنترل نقدینگی جزو اهداف قطعی بانک مرکزی است بنابراین گفتیم اگر می‌خواهیم به این درصد از نقدینگی دست پیدا کنیم بایستی بانک‌ها چقدر ترازنامه شان رشد کند؟ برای هر بانک ما یک عدد درآوردیم. عدد بانک الف با بانک ب تفاوت دارد. همه بانک‌ها یک عدد نیست. بین یک و نیم درصد تا دو و نیم درصد متغیر است.

مجری: مؤلفه هایش چیست در بانک ها؟
صالح آبادی: شاخص‌هایی است به نام شاخص‌های کَمِلز می‌گوییم در دنیا؛ شاخص‌های رتبه بندی بانک است. بانک‌هایی که در رتبه‌های بالاتر قرار می‌گیرند درصد بالاتری را می‌توانند بگیرند. بانک‌هایی که در رده‌های پایین تر، درصد کمتری را، بنابراین هر بانکی را ما درصد رشد ترازنامه اش را تعیین کردیم، به آن ابلاغ کردیم، ماه به ماه کنترل می‌کنیم و اگر تخطی کند آن سپرده قانونی را اعمال می‌کنیم، این است که برای هر بانک مشخص است که چه کار باید کند، افزایش سرمایه‌ای که بانک باید بدهد، امسال بانک‌های دولتی و شبه دولتی مان حدوداً 35 همت دولت افزایش سرمایه می‌دهد در این بانک‌ها از محل واگذاری سهامی که به این‌ها می‌دهد، بانک‌های دیگر را هم الزام کردیم، دنبال می‌کنیم که افزایش سرمایه دهند که کمک می‌کند. هر بانکی را هم برنامه اصلاحی برایش در نظر گرفتیم. هر بانکی برنامه اصلاحات خودش را به بانک مرکزی داده، ما تأیید کردیم در چارچوب آن برنامه ماه به ماه بانک را کنترل می‌کنیم که در آن چارچوب اصلاحات خود را انجام دهد؛ بنابراین ما رشد نقدینگی و رشد پایه پولی را به صورت جدی دنبال می‌کنیم. این نمودار‌ها را نتوانستند بیاورند روی صفحه؟

مجری: هنوز نیاوردند ظاهراً.
صالح آبادی: توضیح دهم از روی نمودارها، آن نمودار‌هایی که به دوستان دادم اگر به من هم می‌دادند حداقل اینجا کاغذی اش را نشان می‌دادم بد نبود.

مجری: الآن از دوستان می‌خواهم که در اختیار ما قرار دهند. الآن یکی از موضوعاتی که وجود دارد این است که از پیش از این هم بانک مرکزی تلاش می‌کرد تا زمینه برای اصلاحات در بانک‌ها را فراهم کند، آیا این اقداماتی که شما می‌کنید بخشی از اصلاحات در امور بانک‌های دولتی و خصوصی است یا نه؟
صالح آبادی: بله، این که عرض کردم هر بانکی برنامه اصلاح ساختاری اش را ما داریم دنبال می‌کنیم، همین است. هر بانکی با بانک دیگر ممکن است اصلاحات ساختاری اش متفاوت باشد. ما اصلاحاتی که در هر بانک داریم متفاوت با بانک دیگر است. هر بانکی یک برنامه اصلاح ساختاری را به ما داده و بحمدلله بانک‌ها به خوبی دارند برنامه اصلاح ساختارشان را دنبال می‌کنند. هم تراز نقدینگی شان را باید اصلاح کنند هم بعضاً فروش اموال مازاد را به صورت جدی دنبال کنند. در مورد بانک‌های دولتی اخیراً بر اساس مصوبه‌ای که سران قوا داد بانک‌های دولتی در چارچوب مولدسازی دارایی‌ها که به تأیید مقام معظم رهبری هم رسید مصوبه سران قوا شد، بانک‌ها هم جزو همان ساختار هستند که بایستی اموال مازاد را واگذار کنند. بانک‌های خصوصی، بانک‌های خصولتی هم باید اموال مازادشان را واگذار کنند.

مجری: چقدر این پیش رفته یعنی وضعیت مثلاً بسیاری از بانک‌ها در یک خیابان ممکن است یکی دو شعبه داشتند، چه مقدار این اتفاق افتاده و شما نظارت کردید که این محقق شود؟
صالح آبادی: بانک‌ها شعبشان، شعب جزو اموال مازاد بانک نیست. عمده اموال مازاد بانک‌ها بر می‌گردد به سهام مازادی که بانک‌ها دارند یا ساختمان‌های مازاد نه در قالب شعبه، املاک و سهام هستند که ما لیست همه این‌ها را داریم و ماه به ماه هم بانک‌ها را دنبال می‌کنیم که بتوانند این اموال را واگذار کنند. من رشد نقدینگی را عرض کردم، این آمار‌ها را نتوانستند دوستان، به من قول داده بودند، چون من امشب تمایل داشتم و دارم که با عدد، رقم و نمودار صحبت کنم، کلی صحبت نکنم، چون اعداد و ارقام موقعی که با نمودار نشان داده شود خیلی می‌تواند گویاتر و بهتر باشد، امکانش نیست؟ به من قول داده بودند دوستان که روی صفحه نشان خواهند داد.

مجری: هنوز آماده نشده، ولی می‌توانیم این را نشان بدهید که دوربین بگیرد.
صالح آبادی: در موضوع تورم؛ تورم تولید کننده را اینجا نمایش می‌دهم، نمودار پایین را ملاحظه بفرمایند، در این نمودار پایین ملاحظه می‌کنید شاخص بهای تولید کننده در ابتدای دولت چیزی در حدود 82 و شش دهم درصد بوده، تورم تولید کننده؛ شاخص بهای تولید کننده در ابتدای دولت حدود 82 و شش دهم درصد بوده. این خوشبختانه الآن کاهش پیدا کرده به 39 و یک دهم درصد رسیده. شاخص نقطه به نقطه در اردیبهشت 1400 حدوداً 103 درصد بوده در حال حاضر این رسیده به 32 و 9 دهم درصد؛ کاهش پیدا کرده. البته یک افزایشی را در ماه‌های پایانی سال مشاهده می‌فرمایید، بعد مجدداً روند کاهشی داشته که این افزایش ابتدایی سال ناشی از هدفمندسازی یارانه‌ها بوده که در نمودار‌های بعدی توضیح می‌دهم. شاخص بهای مصرف کننده را هم دوستان ملاحظه می‌کنند؛ این نمودار است که در ابتدای دولت شاخص 12 ماهه؛ 59 و سه دهم درصد بوده، این الآن رسیده به 39 و 9 دهم درصد، یک روند کاهشی داشته؛ تورم 12 ماهه مصرف کننده. شاخص نقطه به نقطه اش از 54 و 9 دهم درصد الآن به 44 و سه دهم درصد رسیده. باز این جا ملاحظه می‌کنید که در ماه‌های ابتدایی سال یک افزایشی داشته، بعد مجدداً روند کاهشی را طی کرده. دلایلش را می‌خواهم عرض کنم که چرا در ماه‌های پایانی سال آن را مشخصاً اینجا می‌توانم شفاف‌تر نشان دهم؛ این شاخصی که ملاحظه می‌کنید؛ شاخص نرخ تورم ماهانه است؛ از ابتدای دولت که کار خود را شروع کرد در آبان ماه سال گذشته این شاخص 2 و 4 دهم درصد بود، 1 و 8 دهم می‌شود، 1 و 3 دهم، 1 و 6 دهم و در پایان اسفند به نیم درصد در ماه می‌رسد؛ شاخص تورم ماهانه ما به نیم درصد می‌رسد. از ابتدای سال روند افزایشی را دارد؛ 2 و 1 دهم درصد، 5 و 1 دهم و 10 و 6 دهم درصد. تا خرداد ماه یک روند افزایشی دارد مجدداً از تیر ماه روند کاهشی دارد می‌شود 4 و 3 دهم، 2 و 4 دهم، 2 و 6 دهم، 2 و 9 دهم و 2 و 2 دهم؛ مجدداً روند کاهشی به خودش می‌گیرد. چرا این افزایش در ماه‌های ابتدایی سال اتفاق می‌افتد؟ ما سال گذشته روند کاهش تورم مان خوب بوده، سه تا چهار ماه می‌رود بالا مجدداً بر می‌گردد به روال عادی. چرا این اتفاق افتاده؟ سه تا چهار دلیل مهم ما در این ابتدای سال داریم؛ دلیل اول این بوده که ما مردمی سازی یارانه‌ها را ابتدای سال اجرا کردیم، قبل و بعدش یک تورمی را ایجاد کرد که این یک قسمت تورم است. قسمت دیگر تورم بر می‌گردد به افزایش حقوق‌هایی که مصوب شد در شورای عالی کار معادل 57 درصد افزایش حقوق، آن هم یک درصدی از تورم را به خود اختصاص داد و تغییر مبنای عوارض گمرکی و حقوق ورودی بود که مبنای ارزَش تغییر پیدا کرد. این سه عامل، حدود نصف تورم امسال متعلق به این سه عامل است. یعنی اگر ما این سه عامل را نمی‌داشتیم نرخ تورم ما می‌توانست به مراتب پایین‌تر از آن چیزی باشد که الآن است. منتها ما دیگر در آینده، سال آینده این قسم را دیگر نخواهیم داشت، بنابراین انتظار ما بر این است که محاسبات ما همین را نشان می‌دهد، برنامه پولی هم که ما دنبال می‌کنیم همین است؛ رشد پایه پولی، نقدینگی و شاخص تورم، ان شاء الله ما سال آینده روند کاهشی را خواهیم داشت. همین روند کاهشی را که داریم ان شاء الله در سال آینده تداوم خواهد داشت.

مجری: یک تصوری وجود دارد که وقتی شما مثلاً افزایش حقوق کارمندان را ایجاد کردید یا ابتدا آن بحث یارانه‌ها را مردمی سازی شد، این تورم که ایجاد می‌شود، استمرار پیدا کند تا مدت‌های مدید در صورتی که ما می‌بینیم این فقط دو تا سه ماه بوده و بر می‌گردد به حالت پایین، چرا این اتفاق می‌افتد و چرا ما تصورمان این طور است که قاعدتاً باید ادامه پیدا کند؟
صالح آبادی: این یک تورم انباشته‌ای بود که از سالیان گذشته وجود داشت این تورم، این تورم انباشته به یک باره آزاد شد، قیمت‌ها یک باره تغییر پیدا کرد؛ بنابراین الآن شما مثلاً قیمت مرغ را نگاه می‌کنید می‌بینید حتی در روز‌های اخیر قیمت مرغ کاهش پیدا کرد که از مردم خواسته شد بیایند مرغ بخرند که تولید کننده برایش بصرفد که تولید کند. حتی قیمت مرغ الآن از قیمت مصوبی که وجود دارد پایین‌تر است، بنابراین این قرار نیست همیشه تکرار شود، یک بار اتفاق می‌افتد یعنی یک بار قیمت‌ها تغییر کرد ناشی از آزادسازی و دیگر این قرار نیست همیشه این روند تکرار شود.

مجری: یعنی ما انتظار تورمی مردم در سال آینده کاهشی باید باشد؟
صالح آبادی: کاهشی خواهد بود، قطعاً این طور خواهد بود، بلاشک محاسباتی که ما انجام دادیم در بانک مرکزی، برنامه ریزی‌های پولی که ما انجام دادیم ان شاء الله ما سال آینده و در ماه‌های آینده روند تورم ما یک روند آرامی خواهد بود و کاهشی خواهد بود و دیگر ما این شوک‌هایی که داشتیم در آینده دیگر تکرار نخواهد شد.

مجری: بسیاری از اوقات بحث این بود که رشد تورم کاهش پیدا می‌کند، یعنی شتاب تورم کاهش پیدا می‌کند، آیا این شتاب تورم که کاهش پیدا می‌کند خود تورم هم ممکن است کاهش پیدا کند یا نه؟
صالح آبادی: تورم؛ تغییر قیمت نسبت به یک زمان قبل است. رشدش کاهش پیدا می‌کند مثلاً اگر در گذشته با یک روالی افزایش پیدا می‌کرد الآن روند افزایش اش خیلی خیلی کمتر خواهد شد نسبت به قبل، لذا روند رشد تورم، کاهشی خواهد شد. به هر حال فرایند نرمالی که در سالیان گذشته داشتیم در همان روند طبیعی اش، ما در سه تا چهار سال گذشته روند رشد تورم ما طبیعی نبوده، روندش فزاینده بوده، ولی ان شاء الله با اصلاحاتی که انجام می‌شود ما سال آینده در روال طبیعی کار، روند تورم را خواهیم داشت؛ بنابراین انتظارمان از تورم آینده این است که کاهش پیدا کند و دیگر آن روند‌های قبلی را نداشته باشیم.

مجری: نمودار‌ها الآن آماده است روی صفحه می‌آید و شما...
صالح آبادی: من راجع به این نمودار‌ها عرض کردم. ما تورم نقطه به نقطه اسفندمان 29 و نیم درصد بود، یعنی اگر این هدفمندی نبود و اگر آن افزایش حقوق نبود و آن تغییر مبنای گمرکی نبود انتظارمان این بود که تورم مان امسال به زیر 25 درصد کاهش پیدا کند، ولی با آن اتفاقی که افتاد یک مقداری بیشتر شد. امسال ما در بحث ارزش افزوده بخش‌های اقتصادی مان وضعیت مان در شش ماهه اول امسال نسبت به شش ماهه اول سال گذشته بهبود پیدا کرد. ما امسال ارزش افزوده بخش کشاورزی مان یک و یک دهم درصد بود در حالی که سال گذشته شش ماهه اول منهای 2 و چهار دهم درصد بود. یعنی بخش کشاورزی مان رشدش امسال مثبت بود. در بخش صنایع و معادن مان سال گذشته شش ماهه اول سال رشدش منهای یک و نیم درصد بود، امسال سه و 8 دهم درصد بوده که بخش مهمش بر می‌گردد به این که ما قطعی برق تابستان نداشتیم یا کم داشتیم برای حوزه صنعت، این هم نشان از بهبود وضعیت در حوزه صنعت است.

مجری: ما الآن در جهان به خاطر وضعیتی که کرونا داشت شاهد یک افتی در حوزه اقتصاد در همه کشور‌ها بودیم، چه مقدار این روی وضعیت اقتصاد ما بر اساس این شاخص‌ها تأثیر گذاشته و الآن بازگشت به وضعیت عادی طبعاً باید رشد را یک مقدار شتابان‌تر پیش ببرد.
صالح آبادی: ما بعد از این که کرونا تمام شد بهبود پیدا کرد اوضاع کرونا، رشد بخش خدمات ما هم افزایش پیدا کرد. یعنی رشد بخش خدمات ما مثل گردشگری، هتل داری، رستوران و امثال این‌ها رشدش مثبت خوبی شد 5 و 4 دهم درصد رشد بخش خدمات ما شد؛ بنابراین آن بخش کرونا که بهبود پیدا کرد باعث شد بحث رشد خدمات مان بهبود پیدا کند. البته ملاحظه می‌کنید رشد بخش صنعت، معدن و کشاورزی مان امسال وضعیت خوبی را شاهد بودیم. یک بخشی هم عرض کنم قبل از این که بحث تورم و نقدینگی را به اتمام برسانم، چون این روز‌ها نزدیک می‌شویم به بحث بودجه انتظارمان این است یک برنامه ریزی‌ای کردیم که بتوانیم نقدینگی را کنترل کنیم و نقدینگی هم کنترلش بخشی اش بر می‌گردد به انضباط بخشی در بانک ها، بخشی اش بر می‌گردد به انضباط بخشی در دولت. ما باید بودجه‌ای که در مجلس به تصویب می‌رسد بودجه متوازن و واقعی باشد که ما بتوانیم این بودجه را به طور کامل پوشش دهیم؛ این نکته اول. کسری بودجه به حداقل برسد، صفر شود و دوم این اشت که ناترازی بانک‌ها را ما بتوانیم کم کنیم و وضعیت متعادل‌تر و بهتری را در بانک‌ها داشته باشیم. تسهیلات تکلیفی یکی از موضوعاتی است که در قانون بودجه معمولاً درج می‌شود، ما امسال آن چیزی که در بودجه مدنظرمان است این است که بر اساس محاسباتی که ما در بانک مرکزی داشتیم توان بانک‌ها را برای تسهیلات تکلیفی مشخص کردیم که بانک‌های ما در مجموع چه مقدار می‌توانند تسهیلات بدهند که ما به آن هدف رشد نقدینگی مان دست پیدا کنیم؛ بنابراین یک عددی را ما در نظر گرفتیم، در لایحه بودجه هم ما این را درج می‌کنیم و به مجلس می‌دهیم. انتظار ما از مجلس حتماً این است که ما تسهیلات تکلیفی در چارچوب آن عددی که ما پیش بینی کردیم، تفسیر و جزئیاتش را می‌توانند، البته آن را ما گذاشتیم که دولت در بخش‌های مختلف تعیین کند. ولی هر تفسیری می‌خواهد اتفاق بیفتد در آن رقم حداکثری که ما در بودجه عددش را تعیین کردیم. این دقیقاً با محاسبات نقدینگی بوده، یعنی دقیقاً محاسبه کردیم در مجموع بانک‌ها چقدر باید تسهیلات تکلیفی می‌توانند بدهند که ما به هدف پولی مان دست پیدا کنیم، این را مشخص کردیم.

مجری: تسهیلاتی که شامل مثلاً وام ازدواج، خرید مسکن، فرزندآوری...
صالح آبادی: انواع و اقسام تسهیلاتی که در قانون عناوینش می‌آید در یک عدد‌هایی مشخص کردیم، در آن چارچوب اگر مصوب شود، چون آن چیزی که برای مردم ما مهم است به نظر من هیچ کسی علاقه ندارد که بیاید پول زیاد بگیرد، ولی بعداً با تورم زیاد؛ پولش ارزش اش کم شود بنابراین اولویت همه ما در نظام، دولت، مجلس، قوای مختلف، جامعه، تولید کننده، مصرف کننده؛ همه و همه باید هم و غم همه مان این باشد که بتوانیم تورم را کنترل کنیم و در عدد‌های مشخصی تورم مان بتواند کاهش پیدا کند که ان شاء الله این کاملاً شدنی است؛ با انضباطی که همه مان باید در کارمان داشته باشیم، با انضباط بخشی ان شاء الله می‌توانیم تورم را کنترل کنیم، شدنی و کاملاً شدنی است. ما امسال همین رشد نقدینگی که هدف گذاری کردیم، در همان چارچوب حرکت می‌کنیم و تا پایان سال هم ان شاء الله به آن اهداف دست پیدا می‌کنیم. ممکن است بعضی از بخش ها، بعضی از حوزه‌ها مضیقه‌هایی برایشان ایجاد شود، ولی چاره‌ای نداریم باید حتماً تحمل کنیم تا بتوانیم رشد نقدینگی را مدیریت کنیم. این در بازار‌های مختلف اثرگذار است؛ هم روی تورم، هم در ارز هم اثرگذار است؛ یعنی کنترل ارز را هم می‌تواند انجام دهد.

مجری: ارز یکی از مؤلفه‌هایی است که با نام بانک مرکزی عجین شده، به ویژه در سال‌های گذشته، ما قبل از این که راجع به موضوع ارز صحبت داشته باشیم و سؤالات را مطرح کنیم یک گزارشی در مورد ارز می‌بینیم. (پخش گزارش) یکی از مهمترین موضوعاتی که وجود دارد این است که به دلیل این که ما یک کشور تک محصولی هستیم، صادرات نفت و محصولات نفتی را داریم و ارز می‌آید، ما یعنی بانک مرکزی برای کنترل نرخ ارز که گاهی اوقات دچار یک تنش‌هایی می‌شود، چه کار کرده و چه برنامه‌هایی اصولاً دارد؟
صالح آبادی: اگر نمودار بعدی، نمودار شماره شش را لطف کنند روی صفحه بیاورند؛ این نمودار نرخ نیما است از اردیبهشت 1397 تا 24 آذر 1401 ملاحظه می‌کنید نرخ نیما نوساناتی را داشته، بیشترین نوسان نرخ نیما مربوط به سال 1397 است که ملاحظه می‌کنید از اوایل سال 97 یا اواخر 98 نرخ نیما شروع می‌کند به افزایش پیدا کردن، در اول آبان 1399 نرخ نیما به 28 هزار و 870 تومان می‌رسد، بعد از آن کاهش پیدا می‌کند و در اوایل دولت جدید از حدود 23 هزار تومان الآن مجدداً رسیده به همان 28 هزار و خرده‌ای که بود. ارز نیما ارزی است که برای واردات کشور تأمین می‌شود و بسیار مهم است یعنی حجم بالای ارز کشور در این سامانه دارد تأمین می‌شود. چه کسانی عرضه می‌کنند این ارز را؟ این ارز را دولت ناشی از نفت، فراورده، میعانات، گاز و امثال این‌ها و صادرکنندگان غیرنفتی؛ عرضه کننده ارز سامانه نیما هستند. خریدارانش چه کسانی هستند؟ واردکنندگان کالا‌ها و خدماتی که به کشور وارد می‌شود از این سامانه ارز شان را تأمین می‌کنند؛ بنابراین نرخی که در این سامانه کشف می‌شود نرخ بسیار مهمی است و این مبنای واردات و صادرات کشور ماست. امسال ما از ابتدای سال تا کنون 32 و یک دهم میلیارد دلار حجم معاملات ما در این سامانه بود، سال گذشته در همین مدت 19 و شش دهم میلیارد دلار ما در سامانه نیما معامله داشتیم.

مجری: یعنی نشان می‌دهد گرایش به ارز نیمایی افزایش پیدا کرده؟
صالح آبادی: نه، عرضه صادرکنندگان زیاد شده؛ 64 درصد در سامانه نیما بیشتر ارز عرضه شده امسال. تأمین ارز فراتر از نیما است، یعنی یک ارزی تأمین می‌شود مثلاً صادرات در مقابل واردات. تأمین ارز 46 و نیم میلیارد دلار بود از اول سال تا کنون، پارسال 37 میلیارد دلار بود یعنی 26 درصد هم اینجا ما رشد داشتیم. پس در مجموع چه در سامانه نیما، چه در غیر نیما مجموعاً 46 و نیم میلیارد دلار از اول سال تا الآن ما ارز فروختیم در بازار.

مجری: این‌ها همه صرف واردات شده؟
صالح آبادی: همه صرف واردات شده.

مجری: یعنی میزان واردات امسال ما نسبت به سال گذشته بهتر شده.
صالح آبادی: میزان واردات ما بهتر شده، بله، بنابراین ما نسبت به سال گذشته 26 درصد بیشتر تأمین ارز در این بازار انجام می‌دهیم؛ این نکته اول راجع به نیما.

مجری: این نشان می‌دهد که ما از لحاظ درآمد‌های ارزی امسال وضعیت مان حداقل نسبت به سال گذشته دستکم 10 میلیارد بیشتر بوده، تقریباً.
صالح آبادی: بسیار بهتر بوده. بله، حدوداً 10 میلیارد دلار تأمین ارز ما نسبت به سال گذشته بهتر بوده؛ این نکته اول راجع به سامانه نیما و واردات کشور. اسلاید بعدی را اگر لطف کنید راجع به روند اسکناس ارز است، اسکناس هم روند و نوسانات خود را داشته و ملاحظه می‌کنید که به این شکل نوسان کرده به حدود 36 هزار تومان بوده؛ اسکناس ارزی در بازار متشکل ارزی را ملاحظه می‌کنید. اسلاید بعدی روند نرخ دلار غیررسمی است در بازار غیررسمی. در بازار غیررسمی هم ملاحظه می‌شود که باز ما در سال 1399 از اواخر 98 نرخ دلار در بازار غیررسمی شروع به افزایش وحشتناک می‌کند. در سال 99 ما داریم، در 99/7/23 همان طور که در نمودار مشخص است دلار به 31 هزار و 500 تومان می‌رسد، بعد از آن کاهش خوبی را پیدا می‌کند، کاهش پیدا می‌کند و افت و خیز‌هایی که در دلار ملاحظه می‌کنید تا این که به هر حال امسال در ماه‌های اخیر هم یک روند افزایشی را ما در نرخ بازار غیررسمی مان داشتیم. این که این نوساناتی که اتفاق افتاده به چه صورتی بوده و چه دلایلی داشته؟ اولاً این که همان طور که در نمودار‌ها مشخص بود، نشان می‌داد که در مقاطعی نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند و بعد از آن مجدداً کاهش‌هایی را ما در بازار ارزمان داشتیم و تجربه کردیم. دلایلی که نوساناتی را ما داشتیم امسال یک بخش اش بر می‌گردد به تقویت دلار. دلار در دنیا تقویت شد به دلیل افزایش نرخ بهره در آمریکا در چند مرحله از نیم درصد به بیش از چهار درصد نرخ بهره آمریکا افزایش پیدا کرد، این باعث شد و بعد از جنگ اوکراین، این افزایش نرخ بهره را داشتیم در کشور‌های مختلف، در بیش از 90 کشور نرخ‌های بهره را افزایش دادند و این افزایش نرخ‌های بهره باعث شد که به ویژه در آمریکا باعث تقویت دلار شد و دلار در دنیا تقویت شد. یک بخشی افزایش بر می‌گردد به این موضوع. در یکی دو ماه گذشته عوامل متعددی روی ارز اثرگذارند و به هر حال فضای حوادثی که در یکی دو ماه گذشته ما داشتیم، محدودیت‌هایی که داریم، پدیده قاچاق و امثال این‌ها روی بازار ارز اثرگذار است. البته یک موضوع هم که همیشه در سالیان مختلف داشتیم؛ نوسانات فصلی هم ما داریم، معمولاً در پایان سال میلادی که نزدیک می‌شود، در یکی دو ماه پایان سال میلادی معمولاً یک افزایش‌هایی در این فواصل داریم بعداً بر می‌گردد به روال عادی و کاهش پیدا می‌کند. ما اقدامات متعددی را انجام دادیم و می‌دهیم. اسلاید بعدی را اگر لطف کنید، این آماری بود که عرض کردم که در سامانه نیما ملاحظه می‌کنید در ماه‌های مختلف وضعیت ارز ما در سامانه نیما از 19 و شش دهم به 32 و یک دهم؛ 64 درصد افزایش داشتیم. اسلاید بعدی؛ فروش اسکناس را داریم در بازار متشکل ارزی که ما در سال 1400 حدوداً یک و نیم میلیارد دلار معاملات اسکناس ارزی داشتیم، امسال تا کنون دو و یک دهم میلیارد دلار یعنی 45 درصد افزایش در معاملات اسکناس که خوشبختانه صادرکنندگان ما آن‌هایی که اسکناس دارند و اسکناس وارد کشور می‌کنند می‌آورند در بازار متشکل ارزی اسکناس‌های خود را عرضه می‌کنند نه فقط در شبکه صرافی، بلکه در شبکه بانکی هم بانک‌های مختلف شعب ارزی شان می‌توانند این اسکناس را در اختیار ذینفعانش قرار دهند.

مجری: همین جا علت تفاوت قیمت که گاهی اوقات شش تا هفت هزار تومان هم می‌شود بین نیمایی و فروش اسکناس یا بگوییم بازار سیاه یا هر چه، این چیست؟ چرا این اتفاق می‌افتد؟ مگر ما یعنی بانک مرکزی کلیه اعتبار لازم برای واردات کالا‌ها را تأمین نمی‌کند؟
صالح آبادی: چرا، در بازار غیررسمی واقعیت این است که با یک حجم معاملات کمی بازار نرخ تعیین می‌کند. ما اعتقادمان بر این است که آن نرخی که در آن بازار وجود دارد نرخ واقعی نیست، افزایش هیجانی داشته، افزایش‌هایی پیدا کرده و این افزایش تعدیل می‌شود، ما هم در بانک مرکزی برای تعدیل در آن بازار؛ به عنوان هم بازارساز هم به عنوان سیاست گذار ارزی در هر دو حوزه برنامه‌ها و سیاست‌هایی را داریم که دنبال می‌کنیم و قطعاً ما راضی نیستیم به این که نرخ‌ها این باشد. حتماً باید تعدیل شود، باید ثبات به بازار برگردد؛ این جزو اهداف اصلی بانک مرکزی است و این را دنبال خواهد کرد. چند نکته را در این خصوص عرض کنم؛ ما در سیاست گذاری ارزی برنامه‌های متنوع و متعددی را داریم و دنبال می‌کنیم و چند مورد اگر بخواهم به صورت نمونه عرض کنم، یکی از بحث‌های جدی ما این است که نقشه ارزی ما با نقشه تجاری ما باید بر هم منطبق باشد؛ این بسیار مهم است. این است که ممکن است ما ارز‌های متعدد و زیادی را در اختیار داشته باشیم، چه بانک مرکزی، چه دولت، چه صادرکنندگان؛ مهم این است که آن وارد کننده همان ارز را نیاز داشته باشد لذا تبدیلات ارزی؛ ارز‌هایی است پرطرفدارتر است در بازار.

مجری: ارز‌های متفاوت مثل روبل، یوآن، دلار و یورو؟
صالح آبادی: ارز‌های مختلف، بله، ارز‌های مختلفی وجود دارد ما یک کار بسیار مهمی در این زمینه انجام دادیم، چون این امکان را ما داریم، مشکلی در این زمینه ما نداریم، امکانش موجود است. ما یک کمیته مشترکی بین بانک مرکزی، وزارت نفت و وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد کردیم که نقشه تجاری مان را بر نقشه ارزی مان منطبق کنیم. ارز‌هایی اگر پرطرفدارتر است ما همان ارز را بیشتر در بازار عرضه می‌کنیم، اگر ارزی کم طرفدارتر است تبدیل می‌کنیم به ارز پرطرفدارتر، بنابراین ما این اقدام را به صورت جدی شروع کردیم این کار را از فردا که شنبه است این را تشدید می‌کنیم، قطعاًَ ارز‌های پرطرفدارتر بیشتر عرضه می‌شود به گونه‌ای که نقشه تجاری ما بر نقشه ارزی ما منطبق باشد، این را با هماهنگی این دستگاه‌هایی که عرض کردم ان شاء الله تقویتش می‌کنیم، قطعاً در بازار اثرگذار است بلاشک و تردید. کار‌های دیگری انجام شده مثلاً تخصیص ارز کالا‌های اساسی و دارو قبلاً 30 روز بود ما از 30 روز به 48 ساعت کاهش اش دادیم، به محض این که بیاید تخصیص پیدا می‌کند. سایر کالا‌ها 30 روزه تخصیص پیدا می‌کرد الآن به 20 روز کاهش پیدا کرده، این را در آینده ما کمترش هم می‌کنیم و کالا‌هایی که در بازار رسمی ارز شان کمتر تأمین می‌شده آن‌ها را هم وارد بازار رسمی می‌کنیم، چون ما ارز به اندازه کافی داریم و مشکل ارزی نداریم، بنابراین می‌آوریم آن‌ها را تأمین ارز اش را در بازار رسمی انجام می‌دهیم که بازار قاچاق بتواند کوچکتر شود. افزایش سقف حواله‌های ارزی را از پنج میلیون دلار به 30 میلیون دلار افزایش اش دادیم. سقف تسهیلات ارزی برای کالا‌های اساسی را در بانک‌ها از 20 میلیون دلار به 60 میلیون دلار افزایش دادیم. یک کار مهم دیگری هم که الآن داریم انجام می‌دهیم در هفته‌های آینده به نتیجه خواهد رسید این است که الآن صادرکنندگان در سامانه نیما ارز شان را عرضه می‌کنند و واردکنندگان هم در سامانه نیما به صورت یعنی بانک یا صرافی به صورت عمده می‌خرد بعد به مشتریانش تخصیص می‌دهد. ما کاری که دنبال می‌کنیم این است که صادرکننده موقعی که ارز اش را در سامانه عرضه می‌کند ثبت سفارش عرضه کننده مستقیماً بتواند ارز را خریدار کند، به صورت عمده نخرند تقسیم کنند، مستقیم این دو به هم وصل شوند؛ این خیلی می‌تواند کمک کند آن ارز دقیقاً به آن نقطه اصابت کند. موضوع بعدی که انجام شد امسال؛ اتفاق خیلی خوبی بود، ما منابع غیرقابل استفاده‌ای داشتیم که نمی‌توانستیم استفاده کنیم، بدون برجام یک و هفت دهم میلیارد دلار از این منابع را توانستیم به مرحله وصول و استفاده بیاوریم. وصولی‌های ارزی دولت هم خوشبختانه نسبت به گذشته بهتر شده، دست ما در عرضه بازار، باز است. یک موضوعی در بحث چین در روز‌های گذشته مطرح شد که رئیس جمهور چین سفری داشت به عربستان و سر آن خیلی مباحث متعددی مطرح شد در جامعه. باید این را عرض کنم روابط ایران با چین روابط راهبردی است و این‌ها هیچ اثری در روابط ما ندارد که در حوزه بانکی هم همین هیأت بانکی و تجاری که روز‌های گذشته آمدند تفاهمات بسیار خوبی انجام شد که ان شاء الله نتایج آن هم آشکار خواهد شد. اقدامات متعدد دیگری هم بانک مرکزی دنبال می‌کند و خبر‌های بهتری هم ان شاء الله در آینده نزدیک، معاون ارزی جدید هم با انرژی خیلی خوب کار‌ها را دنبال می‌کند و ان شاء الله شاهد تحولات مثبتی در حوزه بازار ارز، آرامش، ثبات و وضعیت بهتر در بازار ارز خواهیم بود./ تسنیم